Алтын күз балабақшада ертеңгілік. Куз корме

Кўз шифоcи ўз қўлингизда | www.ziyouz.uz

Бугун замонавий тиббиёт муайян ютуқларга эришганига қарамай кўз ичи боcимининг зўрайиши, кўк cув каcаллиги (глаукома) ногиронликка олиб борувчи бедаво хаcталиклардан бири бўлиб қолаётир. Бу хасталик кўп ҳолларда белгиcиз бошланади, узоқ вақт яширин кечади, бемор эътиборини жалб этадиган яққол белгилари камлиги учун уни илк давридаёқ аниқлаш тажрибали офтальмалог учун ҳам оcон эмаc.

— Кўз олмаcи cуюқлик билан тўла қайишқоқ элаcтик аъзо, — дейди Федоров номидаги “Кўз микрожарроҳлиги” илмий маркази шифокори Е. Бранчевская. — Ана шу қайишқоқ “шар”ча у ёқ-бу ёққа оғганда жойига қайта олиши учун ундаги cуюқлик етарли миқдорда — оз ҳам, кўп ҳам бўлмаcлиги керак. Кўз ичида боcим ошганда эcа тўр пардадаги cезгиларни бош мияга етказувчи кўз нервлари хаcталанади. Кўз ичи боcими қанча вақт юқорилигича қолcа, кўзнинг нерв толалари шунча кўп нобуд бўлади. Шу боиcдан, кўз ва бош мия ўртаcидаги алоқа аcта-cекин бузилади, оқибатда кўз кўрмай қолади.

Кўз ичи боcими ошиши ҳамиша хавфли белги. Бироқ гоҳида боcим меъёрида бўлганда ҳам хаcталик ривожланиши мумкин. Кўзи кўк cув каcаллигига чалинган одамларнинг 60 фоизида кўз ичи боcими меъёрида ва ҳатто меъёрдан паcтлиги кузатилмоқда.

Шифокорлар “глаукома” ташхиcини узоқ вақт, аcоcан, кўз ичи боcими кўрcаткичларига қараб қўйишди. Ҳозир кўплаб клиникалар замонавий контактcиз тонометрдан фойдаланмоқда. Бу ўлчагич йўналтирилган ҳаво оқими ёрдамида кўз ичи боcимини аниқлайди. Бироқ “глаукома”ни аниқлаш учун кўз ичи боcимини ўлчашнинг ўзигина етарли эмаc. Офтальмология уcкуналари такомиллашиб бораётганига қараб шифокорлар кўз туби ва кўриш нервлари гардишига янада теран ва аниқроқ разм cолиш имконига эга бўлмоқдалар. Бу жараён, биринчидан, шикаcтланиш даражаcи ва “глаукома” боcқичини аниқлаш, иккинчидан эcа, энг муҳими, тўғри муолажа йўлини танлаш, дорилар ва уларнинг миқдорини белгилаш учун зарур. Ушбу уcул «офталмоскопия» дейилмоқда.

Бу борадаги янги уcкуналар компьютер ёрдамида кўз cоққаcи ичидаги энг кичик аъзоларгача кўриш ва уларнинг ҳолатини таҳлил этиш имконини ҳам беради. Олмон мутахаccиcлари яратган лазерли ретиналь томограф шундай уcкуналардан бири бўлиб, шифокор унинг ёрдамида кўриш нерви бошчаcи ҳолатига, “cариқ доғ” cоҳаcи ва бутун марказий тўрпардадаги вазиятга баҳо бера олади. Ретинотомографларнинг даcтлабки намуналари ўн йил аввал чиқарилган. Cканирловчи конфокаль лазерли офталмоскоп уларнинг энг янгиcи бўлиб, кўз қорачиғини кенгайтирмаcдан туриб ҳам тадқиқ олиб боришга имкон беради. Диодли лазернинг тўлқинcимон нури кўз тубига йўналтирилади ва унинг барча ўлчамларини экранда каттартириб кўрcатади. Бу янги уcкуна кўзнинг 22 та энг муҳим cтереометрик ўлчамларини аниқлай олади. Натижада шифокор кўз хаcталаниши бўйича тўғри ташхиc қўя олади.

Инcон кўзлари ҳамиша cоғлом бўлиши учун бутун умр жон куйдириши зарур. Бироқ шундай даврлар ҳам бўладики, бу пайтда кўзга ниҳоятда катта эътибор беришга тўғри келади. Энди шифокорлар янги уcкуналарда олинган кўзнинг ички таcвирларини муайян муддат ўтгач олинган кейинги таcвирларга қиёcлаб, аниқ ташхиш қўйиши ва кўзни вақтида тўғри даволаш йўлларини белгилаши мумкин.

Ҳозирги пайтда лазерли ретинотомограф кўз шифокорлари ихтиёрида етарли эмаc. Бироқ умид қилиш мумкинки, яқин келгуcида бундай мўъжизакор уcкуналар нафақат илмий марказлар, айни пайтда, мижозлар диcпанcер назоратидан ўтадиган жойларда ҳам кенг қўлланиладиган бўлади.

P.S. Америкалик олимлар ўтказган тажрибага кўра, полдаги бўёқлар ранги ҳам бош айланишига олиб келиши мумкин экан. 22 кишидан аввал кулранг, сўнг эса оқ-қора тусдаги полга қараш сўралган. Биринчи ҳолда бир оз чарчашдан ташқари бошқа ҳолат кузатилмаган. Бироқ оқ-қора тусдаги полга қараб туришган одамлар бошлари айлангани, кўнгли айниганидан шикоят қилишган. Мутахассислар бу ҳолни шундай изоҳлашади: оқ-қора ранг кўз ҳаракатида иллюзияни келтириб чиқарар экан.

Демак, уйингиз ёки ишхонангиз учун жиҳозлар (интерьерлар) танлашда, албатта, буни ҳиcобга олинг.

“Ўзбекистон адабиёти ва санъати” газетаси, 2012 йил, 17-сон

ziyouz.uz

Кўк чой кўз ости халтачаларини даф қилади

Кўз ости халтачасининг пайдо бўлиши, аввало, қарилик аломатидир. Тери ва мушаклардаги эластиклик, эгилувчанлик ва таранглик вақт келиши билан ўз кучини йўқотади. Бундан ташқари, тери остида ёғ тўпланиб қолиши кузатилади. “Бундай вазиятдан фақатгина жарроҳлик йўли билан косметологик муассасаларда қутилиш мумкин”, деганлар эса катта хато қилади. Халқ табобатида ундан қутилиш учун бир неча табиий тавсиялар берилганки, бу инсон саломатлиги учун мутлақо безарардир.

КЎЗ ОСТИ ХАЛТАЧАЛАРИНИ ЖИСМОНИЙ МАШҚЛАР БИЛАН ҲАМ ЙЎҚОТИШ МУМКИН

Кўзларингизни қаттиқ юминг, кейин катта очинг. Бу машқни 5-6 марта такрорланг. Ҳар машқ оралиғи 30 сония бўлсин. Бундай машқни исталган вақтда бажаришингиз мумкин.

Кўзингизни маҳкам юминг ва иложи борича, бу вақтда юзингизни буруштирмасликка ҳаракат қилинг. 25-30 сониядан сўнг кўзингизни катта очинг ва юқорига қараб, бешгача сананг. Бу вақтда эса кўзингизни зўриқтирманг. Бу ҳолатни 5 марта такрорласангиз, кўзингиз остидаги халтача сўрила бошлайди.
Бошингизни тўғри ушланг, кўзларингизни эса аввал чапга, кейин ўнгга ва яна тўғрига қаратинг. Кўзларингизни қаерга қаратсангиз, нигоҳингизни ўша ерга 30 сония қаданг. Бу машқни ҳар гал бажариб бўлганингиздан кейин бошингизни қимирлатмасдан кўзларингизни 30 сонияга юминг. Бу муолажани 2-3 ҳафта давомида, кунига 2 маҳал (эрталаб-кечқурун), такрорласангиз, мақсадга эришасиз.
Ҳар иккала кўзларингизни максималь тезликда, 10-15 марта юмиб очинг. Бу вақтда ҳам юқорида айтганимиздек, юзингизни буриштирманг. Ҳар машғулот сўнгида ўзингизни бўш қўйиб, кўзларингизни 4-6 дақиқа давомида очиб туринг. Бундан ташқари, худди шу вақтда ихтиёрий бир нуқтага 3-5 дақиқа тикилиб қарасангиз, кўз ости мушакларингиз тетиклашади. Муолажа машқини ҳар куни 5-6 марта такрорлашингиз лозим.
Бошингизни тўғри тутинг ва тезлик билан 5-10 марта пастга, юқорига, чапга, ўнгга қаранг. Бу машқни кунига 4-5 марта такрорлаб турсангиз, кўзингиз остидаги халтачалар ёйилади.
Худди шундай машқни сал бошқачароқ тарзда, яъни тезлик билан у ёқ бу ёққа қараш орқали эмас, секинлик билан кўзни доира шаклида аввал ўнгдан, кейин чапдан айлантирсангиз, худди юқоридагидек натижага эришасиз.

Жисмоний машқлар комллекси тартиб билан 3-4 марта такрорлангач, ўз натижасини кўрсатади. Ана шундан кейинги машқларнинг ҳар биридан сўнг 5-10 дақиқа кўзларингизни юмиб, тинч ётинг. Яхшигина дам олиб бўлгач, олдиндан тайёрлаб қўйилган арника, мойчечак (ромашка) ва кашничсимон кўкат (петрушка) дамламасига докадан тайёрланган тампонларни ботириб олиб, кўзларингиз устига 3-5 дақиқа қўйинг. Бу гиёҳлар дамламаси кўзларингизга ором бахш этади ва кўз ости халтачаларининг сўрилишига ёрдам беради. Бундан ташқари, бу машқлар ўтказилган сайин кўз мушаклари мустаҳкамланиб боради ва таранглашади. Айниқса, кўз ости қопчаларига ички касалликлар сабаб бўлмаган, шунчаки, кексалик аломати сифатида пайдо бўлган бўлса, юқоридаги машқлар таъсирида асл ҳолига қайтади.

ХАЛҚ ТАБОБАТИДА БУ МУАММОДАН ҚУТҚАЗУВЧИ КЎПЛАБ РЕЦЕПТЛАР САҚЛАНАДИ:

1-Рецепт: Ўт дамламалар кўз ости қопчаларини даф қилади

1 чой қошиқ маврак (шалфей)ни идишга солиб, устидан 100 мл қайноқ сув қуйинг ва қопқоғини ёпиб, 20-30 дақиқа давомида бостириб қўйинг. Сўнг, дамламанинг ярмини ажратиб олиб, иситинг. Қайноқ дамламанинг ичига ҳам, совуғининг ичига ҳам биттадан пахта тампон ботириб қўйинг ва навбат билан ҳар иккисини кўзларингизга 10 дақиқадан қўйинг. Бу муолажадан кун ора, уйхудан олдин фойдаланиш тавсия этилади. Ана шундан кейин тампонларни олиб ташлаб, кўз атрофи ва қовоқларга қувватлантирувчи крем суриб қўйинг. Бир ойлик муолажадан сўнг, кўз ости қопчаларидан халос бўласиз.

2-Рецепт: Қирғичдан ўтказилган картошкадан ниқоб…

* Икки ош қошиқ майдаланган картошкани 3-4 қаватли докага ўраб, кўз ости қопчалари устига қўйинг ва 10-15 дақиқа ўтгач, уларни олиб ташлаб, терини қувватлантирувчи крем суриб қўйинг. Эрталаб уйқудан турибоқ, юз-кўзларингизни илиққина кўк чой билан чайинг. У юзингизни крем қолдиқларидан тозалайди ва кўз ости қопчаларини йўқотади.

* Бир дона картошкани қирғичдан ўтказиб, унга 2 чой қошиқдан ун ҳамда қуюқ сут аралаштиринг ва 1 соатга бостириб қўйинг. Дармондори тайёр бўлгач, уни авайлаб, кўз ости қопчалари устига суринг. 30 дақиқа ўтгач, юзингизни муздай сув билан чайинг.

3-Рецепт: Пўчоғи билан қайнатилган картошка – даво

Пўчоғи билан қайнатилган картошкани иккига бўлиб, кўз ости қопчалари устига 30-40 дақиқа қўйинг. Бу муолажани кун ора қўлласангиз, қопчалар сўрилади ва тери таранглашади.

4–Рецепт: Сметанали петрушка ниқоб…

Бир чой қошиқ майдаланган кашничсимон кўкат (петрушка)ни 2 чой қошиқ сметана билан аралаштириб, 10-15 дақиқа давомида кўз ости қопчалари устига қўйинг ва намланган дока тампон билан ёпинг. Бу муолажани 2 ҳафта давомида, кун ора қўлласангиз, муаммодан қутиласиз.

5-Рецепт: Кўк чой кўз ости қопчаларининг сўрилишига ёрдам беради

Бир марталик дамланадиган чой пакетчаларидан иккитасини олиб, пиёлага солинг ва устидан уларни кўмгудай қайноқ сув қуйиб, ўраб қўйинг. Чой дам олгач, уни музлатгичда яхлатинг ва ана шундан кейин, чойга яхшигина бўктирилган пакетчаларни кўз ости қопчалари устига 10 дақиқага қўйинг.

6-Рецепт: Кўз ости ва қовоқ солқишига қарши қайин (берёза) баргларидан дамлама

Бунинг учун 2 ош қошиқ қуритиб, майдаланган қайин баргини идишга солиб, устидан 1 стакан қайноқ сув қуйинг ва 30 дақиқага бостириб қўйинг.

7-Рецепт: Мойчечак гули, жўка (липа) барги ва концентрацияланган туз аралашмасидан компресс…

Шишиб кетган қовоқлар ва кўз милкларининг қизаришини даволовчи бу компрессни тайёрлаш жуда осон. Бунинг учун юқорида номлари келтирилган ўт ва бойитилган туздан тенг миқдорда 1 чой қошиқдан олиб, идишга солинг ва устидан қайноқ сув қуйиб 25-30 дақиқага бостириб қўйинг. Дамлама тайёр бўлгач, унга докали тампонларни бўктириб олиб, қовоқ ва кўз остидаги қопчалар устига компресс қилинг.

8-Рецепт: Кўз ости кўкаришига совуқ сув

Кўз ости кўкарган жойга совуқ сувга намланган дока тампонни 10-15 дақиқага боғлаб қўйсангиз, у тез орада йўқолади. Бунинг учун бу муолажани 1 ҳафта давомида, кунига 1 маҳал, кечаси ухлашдан олдин қўлланг.

9-Рецепт: Қовоқ ости солқишига махсус ниқоб…

Қовоқ ости шишларини йўқотиш учун махсус ниқобдан кунига 2 маҳал (эрталаб-кечқурун)фойдаланинг. Бунинг учун майда қирғичдан ўтказилган картошкани петрушка барглари билан яхшилаб аралаштиринг ва 2 қават докага ўраб, кўз ости шишларига 10-15 дақиқа қўйинг. Ниқобни олгач, унинг ўрнига ёғли крем суртиб қўйинг.

10-Рецепт: Янги узилган петрушка баргидан ниқоб

Ям-яшил петрушка баргини келига солиб, яхшилаб туйинг ва сувланиб эзилган кўкатни кўз ости қопчалари устига ниқоб қилиб тортинг. Сўнг, устидан совуқ сувга намланган докани ёпиб, 10-15 дақиқа ушланг. Бу ниқоб ҳам кўз ости қопчаларининг сўрилишига ёрдам беради.

11-Рецепт: Кўз ости қопчаларини даволовчи муз ниқоб

Бунинг учун бир парча музни салафан пакетга солиб, кўз ости қопчаларига 5 дақиқага қўйинг. Бу шифобахш музни ўзингиз тайёрлашингиз мумкин: бир марталик кўк чой пакетчасини қайноқ сувга яхшилаб бўктиринг ва сувга бўккан ҳолатида музлатгич музхонасига қўйинг. У музлагач, қовоқ ости солқиган жойга бостиринг. Қарабсизки, 4-5 марталик муолажадан сўнг мақсадга эришасиз.

КЎЗ АТРОФИНИ ЭРТА АЖИН БОСМАСИН ДЕСАНГИЗ…

Бунинг учун, энг аввало қошингизни чимирманг, қовоғингизни уйманг.

Кўзингизни қисманг. Айниқса, қуёшли кунларда, истамасангиз-да, кўзларингиз қисилиб кетади. Бундай вақтда доимий равишда қуёшдан сақловчи кўз ойнак тақинг.
Бўлар-бўлмасга юзингизни буриштирманг, ғайритабиий мимикалар қилманг. Яхшиси, нимтабассум қилиб юринг.
Кўзларингиз атрофига кечаси ухлашдан олдин қувватлантирувчи, кундузи эса қуёшдан ёки совуқдан сақловчи кремлардан фойдаланиб туринг.

Эслатма: Ушбу тавсиялардан фойдаланишдан олдин шифокор билан маслаҳатлашишни унутманг.

Зулфизар ИСОҚОВА

Сиз ҳозир hordiq.uz сайтидасиз. Янгиликлардан ўртоқларингизни ҳам хабардор қилинг:

hordiq.uz

Алтын күз балабақшада ертеңгілік

Жүргізуші. Қарсалайық бәріміз Жасымызбен кәріміз Қырдан кепті қыдырып Алтын күзде нұр төгіпТілегім аман болсын ел іргесі Алтын күз қайта келді ел іргесіМолшылықтың жаршысы бола білді Алтын күз -ырыс береке ала келді.Құрметті ата- аналар балалар. Сіздерді «Берекелі күз » атты ертеңгілігін тамашалауға шақырамыз.Алтын күз мерекесіне балаларды қарсалайық.

ТақпақтарЖанна. Шоғы толан гүлдей жайнап Жарқырайды Алтын күз. Сайрандап күліп ойнап, Келіп кетті қыркүйек.Томирис Д. Қазан айы молшылық Дәулет қорын қалаған Заңғар көкке қол соғып Құстар ұшып барады.Аяжан. Қыстың жақын қалғаның Жапырақтар сезгендей Желмен ұшып барады Жерге қонып үлгермей Жапырақтар жамырап Сайңға барып бекінді Анасынан ажырап қалған бала секілді.

Томирис Е. Біреу астық түсірді Біреу астық ұ шырды Жатқан мезгіл күз екен Алдым соны түсініп.

Лера. Қуандырып біздерді Мерекелі күз келді Кел жемісті Алтын күз Кемелденсін халқымыз.Бекзат.Сара ала тон жамылған Күз атамыз секілді Қойны толы дәмді нан Тәттісі көп не түрлі.Ажар.Берекесін сыйлауға Өлкемізге күз келді. Жемістерін жинауға, Шақырады біздерді.Зере.Алтынға тимеймін танғала Судырап жапырақ түскендеЖыл сайын тосамын ұнатамынЕралы.Алтын сары қызы, қызыл , көкАлуан – алуан жапырақ Күзгі бақтар күлімдеп Көз тартады жалтырап.Ф.Малика. Жер берді жемісті Күз келді келісті Күз — байлық береке Алтын күз — мереке.Саян. Еңбек қызыл қырларда Бидай толды қырманда Алтын таулар секілді Сап — сары болып тұрғанда

Назерке Құстар қайтты қыс болды Сұр бұлт жапты аспанды Жапырақ түсіп гүл солды Қараша ызғары басталды.Ән «Күз »Музыка.Жүргізуші; Балалар бұл не?Біреу жылап тұрған сияқты. Өйткені күн суытты ,құстар жылап жатыр. Құстар тонды, олар жылы жаққа ұшып кетеді ғой.Жүргізуші. Күз мезгілінде қандай өзгерістерді байқайсыңдарБалалар. Күн суытады, құстар жылы жылы жаққа ұшып кетеді, жапырақтар жерге түседі. Күн суытады, ауа — райы бұзылып жаңбыр жауады.Жүргізуші. Біз көңілімізді түсірмейік.Күз мезгілі тамаша бізге молшылық береке әкеледі.

Жұмбақ жасырадыӘкеміз ала баспақ асырадыКүз келсе соямын деп асығадыБаспағын бойын шөпке жасырадыЕті қызыл, терісі жасыл әлі.Балалар. ҚарбызЖүргізуші: «Қарбыз» биі.Ойнаймыз күзде біз Достықты білеміз Айырып болмасың Туғандай боламыз.Күз мезгіліне сән көрсету үлгісін қабыл алыңыздар. Күзім –ау, күзім ау Мінезін бұзық — ау Жаңбырын сіркіреп тұрғанын қызық –ау.Ән. «Жаңбыр»Саңырауқұлақ кіреді. Сәлеметсіңдер ме, балалар мені таңыдыңдар ма? Балалар.Иә таңыдық.Саңырауқұлақ Мен сендерді мейрамдарымен құттықтауға келдім. Мен ормандағы ең үлкен саңырауқұлақпын мен бәрін – бәрін білемін. Шын айтамын. Мен сендердін не ойлап отырғандарынды білемін.Сендер жаз қайта келсе екен деп отырсыңдар, солай ма?Балалар:ИәСаңырауқұлақ. Бірақ жаз қайта оралмайды Жүргізуші: Сарғайды тоғай Сап — сары маңай Соңғы әнін айтып Құс кетті қайтып Құстар биімен қыздарды қарсалайықӘуен; Күн күркірейді. Саңырауқұлақ: Қорқып кетеді. Бұл не? Жүргізуші; Күн күркіреп жатыр, жаңбыр жауады.Саңырауқұлақ: Мен жаңбырды жақсы көрем Жүргізуші: Жаңбырды жақсы көрсен ортаға Жаңбыр әнін тамашалайық.Балапан тобы.Бағбаншы: кіреді. Жүргізуші: Сен кімсін? Қайдан келдің? Бағбаншы: Мен орманшы Орманнан мен келемін Балаларды мейрамымен Құттықтауға келдім менАл сендер неге жалғызсыңдар? Күз ханшайымы қайда?Саңырауқұлақ: Біз сенмен келеді деп ойладық.Бағбаншы:Мен күз ханшайымын көрген жоқпын, ол орманда адасып қалған шығар.Саңырауқұлақ: Келіп қалатын шығар тосайық Бағбан: Сіздерге көкөністер мен жемістерді алып келдім қазір олар өздерін таныстырады. Айзере Жинналыппыз бәріміз Қайсымыз ең дәмдіміз. Ішімізден адамға Тиеді көп пайдамыз.Расим Мен ұялшақ картоппын мен емеспін мақтанар мені жақсы көреді үлкендер мен балалар Бос айтысты қояйық Дауласуды тоқтатайықОркестр« Айгөлек »тобының орындауындаСаңырауқұлақ: Бағбаншы мен бір ойын білемін.Ойыннын аты Жемістер мен көкөністерді ажырат. Балалар ажырата аламекен байқайық.Әуен: Жел мен жаңбырдын дауысы.Күз бен жел кіреді:Күз. Маған көмектесіңдер, көмектесіңдер.Әуен: СиқырлыЖел:Ақалай мақалай, ақалай мақалай Күзді ұйықтатып тастайын.Қара бұлтымен күзді жауып тастайды.Саңырауқұлақ пен Бағбаншы: Желдін артынан қуады. Саңырауқұлақ Жел сен неге күзді сиқырлап тастадын.Саңырауқұлақ: Күз бізге керек оны балалар тосып отыр Жел: Мен күштімін, менен барлығы қорқады,Мен барлығын ұшырып жіберемін.

Саңырауқұлақ: Өтірік айтпа, сен мықты емессінЖел: Жоқ мен мықтымынСаңырауқұлақ: Ондай болса мықтылығынды көрейікОйын: ГалошБағбаншы: Әне, көрдің бе, біздің балалар қандай мықты?Жел: Жоқ мен әлсіз емеспін, тағыда жарысып көрейік.Саңырауқұлақ: Сен женсен күзді бізге қайтарасын, біздің балалар мерекеге күзді тосып отыр.Күз оянады.Береке бақ дарыған Жомарт көңіл жарқын күз Сары алтынға малынған Алтын күз деген мен боламҚайда менің жапырақтарымБи «Жапырақтар»

Жүргізуші:Қош келдің, берекелі күн Бүгінгі мерекеміздің қонағы бол, балалардың өнерін тамашала.

Ән: «Осень наступила»«Сонышко »тобының орындауында

Жүргізуші: Күзде жаңбыр жауады Ойнатпайды біздерді Қолымызда қолшатыр мен Ойнауға біз барамыз«Қолшатыр»биіКүз: Күз мен сендердің өнерлерінді тамашаладым. Енді мен сендермен ойын ойнағым келіп тұр

Ойын: «Сылдырмақты кім бірінші алады»Жүргізуші: Күзде, күзде жаңбыр жауады. Ойнатпайды біздерді Күзде, күзде жапырақтар Желмен бірге ұшады.

Күз: Мен ойын ойнағым келеді, бірақ ата — аналармен Ойын: Дәміне қарай ажыратКүз:Ал балалар мен сендерге көкөністер мен жемістер әкелдім , рахмет өнерлеріне енді сендермен қоштасайын. Сау болыңдар

Жүргізуші: Балалар қонақтар біздің күз мерекесіне арналған «Берекелі күз» ертеңгілігіміз аяқталды.Келесі мерекеде дейін сау болыңыздар!

erketai.org

Кўз ҳақида сиз билмаган 40 факт

Биз монитор олдида ўтириб кўзларимизни аямай зўриқтиришга ўрганиб қолганмиз. Аслида бу орган жуда жуда ноёб ва фан ҳали у ҳақда ҳамма нарсани билиб улгурмагани ҳақида камдан-кам одам ўйлаб кўрган бўлса керак.

Биз барча идора ходимларига кўзлари ҳақида кўпроқ ўйлаб, аҳён-аҳёнда бўлса ҳам кўзлар учун машқларни бажариб туришни тавсия этамиз.

1. Оч яшил-жигарранг кўзлар аслида жигарранг пигмент остидаги ҳаворанг кўзлардир. Қўй кўзларни бир умрга ҳаворангга айлантирадиган лазер муолажаси ҳам мавжуд.

2. Биз севган одамимизга қараганимизда кўз қорачиқларимиз 45%га кенгаяди.

3. Инсон кўзининг шох пардаси акуланикига ўхшайди, шунинг учун, кўз жаррохлигида акула кўзи шох пардасидан фойдаланилади.

4. Очиқ кўз билан аксириб бўлмайди.

5. Кўзларимиз кул рангнинг 500 хилини ажрата олади.

6. Ҳар бир кўз барчаси ёруғликка таъсирчан 107 миллион ҳужайрага эга.

7. Эркакларнинг ҳар 12-си дальтоник - ранг ажрата олмайди.

8. Инсон кўзи фақат уч ранг қизил, кўк ва яшилни ажратади, қолган ранглар эса, уларнинг қўшилмаларидан пайдо бўлган.

9. Кўзларимиз диаметри 2,5смга яқин, оғирлиги 8грча келади.

10. Танамиздаги барча мускуллар ичида кўз мускуллари энг фаолидир.

11. Кўзларимиз туғилганимиздагидай қолади, бурун ва қулоқлар эса, ўсишдан тўхтамайди.

12. Кўз соққасининг фақат 1/6 қисмигина кўриниб туради.

13. Умримиз мобайнида биз 24 миллионга яқин турли тасвирларни кўрамиз.

14. Бармоқларимиз 40та ноёб хусусиятга эга, кўзнинг рангдор пардаси эса - 256. Айнан шу туфайли кўз тўр пардасини сканерлашдан хавфсизлик органларида кенг фойдаланилади.

15. "Кўз очиб-юмгунча" деб бежиз айтилмаган, чунки кўз мушаклари танамиздаги энг тезкоридир.

16. Кўзлар миямизга ҳар сония кўплаб ахборот етказади. Бу ахборот каналини йирик шахар интернет провайдери қуввати билан таққослаш мумкин.

17. Нигоҳимиз сониясига 50 буюмда тўхтайди.

18. Миямизга аслида тескари тасвир узатилади.

19. Кўз мияни бошқа аъзолардан кўра кўпроқ юклайди.

20. Ҳар бир кипригимиз 5 ойга яқин умр кўради.

21. Майя қабиласидагилар ғилайлик жозибали кўрсатади деб ҳисоблаганлар ва болалари ғилай бўлишига ҳаракат қилганлар.

22. 10 000 йил аввал барча одам кўзлари оч яшил-жигарранг кўринишда бўлган, Қора денгиз ўлкасидаги одам кўзи мутацияга учрагач, ҳаворанг кўзлар пайдо бўлган.

23. Агар фоточақнаш билан олинган суратда биттагина кўзингиз қизил бўлса (икки кўзингиз ҳам бир йўналишга қараётган ҳолда) сизда кўз ўсмаси бўлиш эҳтимоли бор. Бахтимизга 95% ҳолларда даволаш яхши натижа беради.

24. Кўз ҳаракатининг оддий тести натижасига қараб шизофрения касаллиги 98,3% ҳолларда тўғри ташхис қилинади.

25. Одамлар ва итлар - бошқалар кўзига қараб хулоса чиқарувчи ягона мавжудотлардир, итлар эса бундан фақат одамлар билан мулоқот қилаётганда фойдаланадилар.

26. Тахминан 2% аёлларда кам учрайдиган ген мутацияси туфайли кўз тўр пардасида қўшимча колбачалар бор, шунинг ҳисобига улар 100 миллион хил ранг ажратадилар.

27. Жонни Деппнинг чап кўзи кўр ва ўнг кўзи фақат яқин масофадан кўра олади.

28. Канадалик сиам эгизаклари умумий таламусга эга, шу туфайли улар бир-бирларининг фикрларини ўқий олади ва бири иккинчисининг кўзи билан кўра олади.

29. Инсон кўзи фақат ҳаракатланаётган буюмга қарагандагина узлуксиз ҳаракат қила олади.

30. Циклоплар ҳақидаги ҳиколар Ўрта ер денгизи оролларидаги аҳоли туфайли тарқаган. Улар йўқолиб кетган пакана филлар қолдиқларини топишган ва одамникидан икки баравар катта бўлган мия суягидаги марказий бурун бўшлиғини янглишиб кўз соққаси деб ўйлашган.

31. Космонавтлар коинотда гравитация туфайли йиғлай олмайдилар, кўз ёшлари кичик ҳалқачалар ҳосил қилиб кўзни ачиштира бошлайди.

32. Пиратлар кўзларини боғлаш йўли билан нигоҳларини палуба ва палуба остини кўришга тез кўниктирадилар. Шундай қилиб, уларнинг битта кўзлари ёрқин нурга, иккинчиси эса хира нурга кўниккан.

33. Инсон кўзи учун жуда мураккаб ранглар мавжуд, уларни "мумкин бўлмаган ранглар" дейишади.

34. Биз фақат баъзи рангларни кўрамиз, улар сувдан кесиб ўта оладилар. Кўзларимиз сувда ҳосил бўлгани учун эволюция мобайнида кўриш спектрини кенгайтирувчи бошқа ҳеч қандай сабаб бўлмаган.

35. Кўзлар 550 миллион йил аввал ривожлана бошлаган. Энг содда кўз бир ҳужайрали ҳайвонлардаги фоторецепторларнинг оқсил бўлаклари бўлган.

36. Баъзан афакия билан оғриган - кўз гавҳари йўқ одамлар нур спектрининг ультрафиолет рангини кўришлари ҳақида айтадилар.

37. Асаларилар кўзларида тукчалар бор, улар шамол йўналиши ва учиш тезлигини аниқлашга ёрдам берадилар.

38. Аполлон миссиясидаги астронавтлар кўзларини юмганларида чақнаш ва нур тасмаларини кўрганларини ҳикоя қилишган. Кейинроқ аниқланишича, бу Ер магнитосферасидан ташқаридаги коинот радиацияси уларнинг кўзлари тўр пардасини нурлантиргани сабабли содир бўлган экан.

39. Биз кўзларимиз билан эмас, миямиз билан кўрамиз. Ювилиб кетган хира тасвирлар кўз датчикларининг нотўғри қабул қилиши касаллиги натижасида содир бўлади ва кейин мия ҳам ўз хатолик ва "ўлик зоналари"ни қўяди.

40. 65-85% ҳаворанг кўзли оқ мушуклар - кардирлар.

Kunutun.uz нинг Telegram’даги расмий каналига обуна бўлиб, янгиликлардан кунутун хабардор бўлинг.

Нашр санаси: 04-04-2014

myday.uz

Міне, қыркүйек туды, күз келді. Күн қысқарып, түн ұзарды. Аспаннан бұлттар қаптап, сіркіреп жаңбыр да жауып тұр. Күн сирек көрініп, аз жылытады. Анда-санда таңертең салқын болып қояды. Өткір суық жел арық малды, жұқа киімдіні тоңдыра бастады. Жұрт күземін алған, киізін де басып алды. Маса, шыбын, құрт-құмырсқа жоқ болып кетіпті, құстар да жылы жаққа ұша бастады. Қарлығаштар көптен көрінбейді. Аспанда тырналар да тізіліп ұшып барады. Ағаштардың жапырақтары сарғайып түсіп шөптер де қурап қалған. Егіншілер астығын жинап алып, шашындыда әр жерде ғана жаңбырға сарғайған шошақтар тұр, оларды де иелері тасып алуға шана жолын күтіп отыр.

Ел тегіс биесін ағытып, пысық қатындар желі-ноқтасын кептіріп алды. Жаз күні көп байлағаны есіне түсіп, қымызшыл шалдар арық құлынын жаңа аяп отыр. Ер азамат қыстауды түзеп, кемпір мен шал, борбай балалар от басында отыр. Жаз рақат болса да, киіз үйдің күзді күні суығы-ай!

Әне-міне дегенше күз де келді. Оны мен күнтізбеден ғана емес, ауа-райынан байқадым. Күн лезде суытты, ертең тіпті қар жауады деген болжам да бар. Көрерміз... Ауа райының өзгеруі адамдардың көңіл-күйіне қаншалықты әсер етеді екен. Бәлкім терісі қалың, тоңмойын адам суықты да, жапырақтардың сарғайып құлап түсіп жатқанын да елемеуі де мүмкін. Бұл рухани тұрпайылық па, әлде күштілік пе? Бұл туралы өте көп ойлар айтуға болады. Дегенмен де өз басым соңғы кезде ғана ауа-райының өзгерістеріне, тек ауа райы ғана емес, жалпы дүниедегі, өмірдегі өзгерістерге назар аудара бастадым. Адам қандай болсын бірібір кез-келген адамның ойларында қазір күздің сарыны байқалады. Сөйтіп табиғат адамға осылай да әсер етеді екен-ау.Табиғат жаратылысы өзіне тән жыл он екі ай төрт мезгілмен ұштасады. Әр мезгіл өз сұлулығымен таңдай қақтырарлықтай. Мысалы қыс - мамықтай жұмсақ, кіршіксіз таза көңілдей аппақ қарымен көрікті болса, ал көктемде жылғалардан су ағып, өсімдік атауы бүршік атып, ағаштар ақ гүлден моншақ тағынады, төрт-түлікте төлдеп тіршілікке жан бітеді. Айналасын жасыл кілемге төсеп дала біткенді суға жүгіртіп, қарынын үзілген жеміске тойдырған жаз да бар.

Ал мен үшін орыны бөлек, жаныма жақын - күз мезгілі. Иә, көне шаһар төріне өзімнің басқа маусымдарға ұқсамайтын келбетімен күз де келіп жетті. Сары жапырақ қоңыр салқын ауа-райы, жабырқаулы көңіл-күй, қара суық жер күзге тән қасиет.

Мектепке асыққан бала, қоймасын астыққа толтырған диқаншы, қыс азығын жинаған шаруа, еңбекпен біте қайнасқан тірлік күз мезгіліндегі қызықты жайттар. Сондықтан күз - молшылықтың, байлықтың, берекенің мезгілі болып саналады.

Күз - сағыныш маусымы

Есіңізде ме, мектепте оқып жүрген кезімізде жыл сайын міндетті түрде «Күз» деген тақырыпта шығарма жазушы едік қой. Ылғи да «Күз келді. Күн суып, жапырақтар сарғайды. Құстар жылы жаққа қайтты. Адамдар жылы киіне бастады. Дихандар өнімін жинап алды...» деген сарынмен жазып кете беретінбіз. Иә, бала қиялы, бала көзі күздің сыртқы бейнесін, сипатын баяндап жазуға қауқарлы. Ал жасың ұлғайып, ересек адамға айналғанда күзді басқа қырынан көре бастайды екенсің.

Сіз күз деген сөзді естігенді бірінші нені есіңізге аласыз? Суыған күн, сарғайған жапырақ, жиналған бақша өнімдерін бе? Әлде күздің бірінші күнінде басталған жаңа оқу жылын ойлайсыз ба? Мүмкін жылы киім сатып алу мен қысқа дайындық жасауды есіңізге алатын боларсыз? Шындығында да, әр адам әртүрлі ойдың жетегінде кетері анық.

Ал мен үшін осынау алтын мезгіл – сағыныш маусымы. Күз келсе-ақ болды әлденені, әлдекімді сағынып, іздей бастаймын. Оның не екенін өзім де білмеймін. Құдды біреуді жоғалтып қойған адамдай беймаза күй кешетінім жасырын емес. Мынау күйбең тірліктің шырмауынан бір сәтке еркіндікке шығып, көңіліме ерік бергім де келетін сияқты ма, қалай?! Әсіресе, жауынды күні, әшейінде жайдары көк аспан түнеріп, моншақтап жауған жаңбыр тамшылары терезені тырсылдатып соққан кезде менің де жүрегімді бір естеліктер мен белгісіз мұң тарсылдатып соғып жатқандай болады. Ешқандай себепсіз торығып, жанарың жасқа толып, осынау өмірде біреуден зәбір көрген жандай бұртиып шыға келесің. Өткен күндердің сәулесі есіңе түсіп, жүрегің шаншиды. Адам деген қызықпыз ғой негізі. Жүрегіміз бұйрық берсе көзімізді тарс жұмып алып, ақылымызды істен шығарып, бұйдаланып мұрнына жіп өткізген түйедей сезімнің жетегінде сүйретіліп кете береміз. Өзімізге өзіміз есеп беруден қалып, болар іс болып, бояуы сіңгенде барып ағат басқан, ақыл құптамайтын қадамымыз үшін кімді жазғырарымызды білмей әуре-сарсаңға түсіп жатамыз. Бірақ оған кінәліны іздеудің түкке де қажеті жоқ. Сіз бар болғаны көңіліңіздің қалауын жасадыңыз. Осынау жасындай өте шығар бес күндік жалғанда кез келген адамның қателесуі заңдылық. Тіпті толық құқылы деуге де болады. Себебі кемшілік, сәтсіз қадам адамға сабақ беріп, келесіде қайталамауын қамтамасыз етеді.

Өз басым жыл мезгілдерін адам өмірінің кезеңдерімен салыстырар едім. Көктем – бүр жарған, тіршілік оянған жастық шағымыз. Бәрі де таза, бәрі де табиғи. Табиғат-Ана оянып, тіршілік жанданып, күн тек мейірім төгіп тұрады, жастар да қулық-сұмдықтан ада, пәк сезімнің иесі болады. Ал жаз мезгілі – тіршіліктің нағыз қайнаған шағы. Өсімдіктер өз өнімдерін беруге дайындалып жататыны секілді, адамның да жаз маусымы оның отбасын құрып, бала өсіріп, солардың болашағы үшін барын салып, бойындағы қаны қайнап тұрған уақыты деп білемін. Адамдардың ұрпақ тәрбиелеп, оларды орындарына жайғастырып, еккен егіндерінің жемісін көретін мезгілі – күз мезгілі. Балалардан рахат көріп, астына қалың көрпеше салып жан жылулығын сезінетін сәт. Соңын ала жапырақтары түсіп, жалаңаштанған ағаштардай қарттықты мойындай бастайды. Адам ғұмырының соңғы ұзақ ұйқыға кететін шағы - қыс мезгілі. Суық та ызғарлы. Көктемді аңсайтын мезгіл. Бірақ қолдан келер дәрмен жоқ. Осылайша өмір аяқталады.

Сондықтан әрбір күннің жақсылығын сезініп, қандай сынға кез болсақ та Алланың игілігінен үміт үзбеуді үйренейік дегім келеді. Далада күз болса да, көңілдеріңіз жадыраңқы болсын!

Күзгі күй…

Күз басталғаннан бері де бір ай өте шықты. «Жаз қашан…» деп асыға күткен әрбір пенденің сол жазда бітіретіні шамалы…күйбең тірлікпен қалай өткенін де білмей қалады. Жайдарлы жаз бізбен қимай қоштасқандай болды-ау… Жылдағыдай емес, жапырақтар да кеш сарғайды. Күннің көзі ашық,жылы болып тұр. Таңертең автобуста терезеден сыртқа көз сала отырып, есіме Қайрат Нұртас айтып жүрген бір әннің сөздері есіме түсті: …Жаздың соңы, жапырақтар жаңбыры, Ал жапырақ – адамдардың тағдыры. Сары ағаштан түсіп жатқан секілді Сау-сау етіп өмірімнің әр күні… Дәл солай, пендеуи өмірде анаған қол жеткіземіз,мынаның шырқау шегіне жетеміз деп шапқылап жүріп, көз алдымызда жайқалып өсіп тұрған жасыл әлем сары түспен алмасып үлгерген кезде ғана, осы маусымды артқа тастағанымызды бір-ақ байқаймыз, е-ее…тіршілік десейші… Бала кезімізде мектепте «күз туралы шығарма жазыңдар» десе-ақ, «күз келді, айнала сары алтынға оранды…» деп бастап ала жөнелетінбіз. Сурет сабағында түрлі-түсті қарындашпен сары жапырақтарды бір-бірімізбен жарыса отыра әдемілеп салсақ, ал ботаника мұғалімінің «гербарий дайындап әкеліңдер» деген тапсырмасын естіген сәтте төңіректен жапырақ теріп кетуші едік. Оны кітаптың арасына салып кептіріп, артынан альбомға желіммен жапсырып әлек болатынбыз. … Жан-жағыма әлі қарап келем. Тағы да… сары жапырақтар… Қазір маған сол сары жапырақтар ұнамайды… біртүрлі, көңілсіздік тудыратын сияқты болады да тұрады. Тіпті, күз туралы кез келген бір өлең, не шығарманы алып қараңызшы, ішінен міндетті түрде мұң тұнған жолдарды кездестіресіз: сары жапырақ…, сарғайған сағыныш…, құстардың қайтуы, қош айтысу…, күзгі жауын…, күзгі дауыл… т.б. Ал «көктем», «жаз» сөздерінің өзі жанарыңызға жылу әкелетінін елестетіңізші… …Күнделікті тұра сала әдет бойынша күнге тағзым етейін деп терезеге үңілсең, салқын сілем бірден аңғарылады. Көңіл көлеңке тартып қалады. «Әлі де жаз бола түссе екен» деген іште тілек бар ма екен, кім білсін. Жадыраған жазда қызылды-жасылды матаның өзі көтеріңкі күй сыйлайтын…ал қазір…адамдар сұр, қара, қоңыр түстіге ауысыпты… қайтсін… жұқа киім кімге пана болсын…? Бүгін қыркүйектің соңғы күні. Жұмысқа келе сала, әдеттегідей пошта тексеріп, күнделікті қарайтын блог,сайттарды шолып шықтым. Бағана үйден шыға маза бермеген ойларымды аяқтайтын бір түйін жетіспей тұрғандай, жинастырған өлең, жазуларды ақтардым. Тірліктің әрбір бедеріне мән беріп, ой қорытып отыратын Бекжан Толыбайдың блогынан бұрындары көшіріп алған мынау сөздер көзіме түсті, дәл осы күзді күнгі көңіл-күй,ішкі мазасыздық екі ауыз сөзбен жеткізіліпті: «Рухымыз күздің күні ерекше бір күйге келе ме қалай, іште бір мұң, кұлазытқан күй.Жылы мекенде, терезеден сыртқа, сырттағы суық күзгі өмірге көз салып отырудан жалығар ма екенбіз. Күзгі тұман, рухымызды орап, жылытқандай болады..Бірақ….».

Жүктеу батырмасы секундта ашылады!!!

www.zharar.com